Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός; Μια επαναλαμβανόμενη και σκόπιμη επιθετική συμπεριφορά που εκδηλώνεται από ένα ή περισσότερα άτομα προς κάποιον/κάποια πιο ευάλωτο/ευάλωτη. Προκαλεί σωματική ή ψυχολογική βλάβη και χαρακτηρίζεται από ανισορροπία δυνάμεων (Olweus, 1993).

Η πρόληψη του φαινομένου είναι σημαντική γιατί ο εκφοβισμός επηρεάζει τη σχολική επίδοση, την ψυχική υγεία και την κοινωνική ζωή των μαθητών και των μαθητριών. Η πρόληψη και η ευαισθητοποίηση είναι βασικά εργαλεία για την αντιμετώπισή του.

Ποια άτομα εμπλέκονται στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού;

• Θύτης ή Θύτες: Άτομα που εκδηλώνουν τη βίαιη και επιθετική συμπεριφορά.
• Θύμα ή Θύματα: Άτομα που γίνονται δέκτες αυτής της βίαιης και επιθετικής συμπεριφοράς.
• Θεατής ή Θεατές: Μάρτυρες που, αν και δεν συμμετέχουν, μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξή του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού.

Ποιες μορφές μπορεί να πάρει ο σχολικός εκφοβισμός;

• Σωματικός εκφοβισμός: Κάθε μορφή σωματικής βίας (π.χ.,  χτυπήματα, κλωτσιές, σπρωξίματα ή καταστροφή προσωπικών αντικειμένων)
• Λεκτικός εκφοβισμός: Προσβολές, κοροϊδίες, απειλές και κάθε είδους αρνητικό σχόλιο για την εμφάνιση, την καταγωγή, το φύλο ή οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό του θύματος.
• Κοινωνικός εκφοβισμός: Διάδοση φημών, απομόνωση θύματος από την ομάδα, πρόκληση αμηχανίας και συστηματική απόρριψη από την κοινωνική ομάδα.
• Ηλεκτρονικός εκφοβισμός (Cyber-bullying): Χρήση διαδικτύου και ψηφιακών τεχνολογιών για αποστολή απειλητικών, προσβλητικών ή εκφοβιστικών μηνυμάτων, δημοσίευση αρνητικών σχολίων ή φωτογραφιών, καθώς και παραπλάνηση μέσω του διαδικτύου.
• Σεξουαλικός εκφοβισμός: Ανεπιθύμητα σεξουαλικά σχόλια, χειρονομίες ή συμπεριφορές που έχουν ως στόχο να ταπεινώσουν ή να προσβάλλουν το θύμα λόγω του φύλου ή της σεξουαλικότητάς του.
• Ψυχολογικός εκφοβισμός: Πρόκληση συναισθηματικού πόνου ή δυσφορίας μέσω της εκφοβιστικής συμπεριφοράς, όπως ο εκφοβισμός μέσω απειλών, εκβιασμού ή εκφοβιστικών χειρονομιών.
• Ρατσιστικός εκφοβισμός: Συμπεριφορές εκφοβισμού που στοχεύουν άτομα ή ομάδες ατόμων με βάση τη φυλή, την εθνικότητα, την εθνική καταγωγή, το θρήσκευμα, ή τον πολιτισμικό τους υπόβαθρο. Ο εκφοβισμός αυτός περιλαμβάνει κάθε είδους επιθετική συμπεριφορά, όπως λεκτικές προσβολές, απειλές, σωματική βία ή διακρίσεις, και αποσκοπεί στην περιθωριοποίηση ή τον υποβιβασμό του ατόμου λόγω της πολιτισμικής του ταυτότητας.

Το ολοκληρωμένο πρόγραμμα ολιστικής πρόληψης του σχολικού εκφοβισμού εφαρμόζονται στο σύνολο της σχολικής κοινότητας και είναι υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Νεολαίας και Αθλητισμού και την υποστήριξη του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας και της Υπηρεσίας Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής.

Από ποιους αποτελείται η ομάδα υλοποίησης του προγράμματος «Στεκόμαστε Μαζί» στο σχολείο; Η ομάδα αποτελείται από επαγγελματίες (Εκπαιδευτικούς Ψυχολόγους, Σύμβουλους Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικούς) που συνεργάζονται, υπό τη στενή εποπτεία και καθοδήγηση της Επιστημονικής Ομάδας του έργου, για τη δημιουργία ασφαλών σχολικών περιβαλλόντων απαλλαγμένων από τον σχολικό εκφοβισμό.

Τι προσφέρει το πρόγραμμα στις σχολικές μονάδες;

• Εκπαίδευση της διοίκησης και των εκπαιδευτικών για την ανάπτυξη πολιτικών που υποστηρίζουν ένα ασφαλές σχολικό τμήμα και είναι ενάντια στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού.
• Εργαλεία και δεξιότητες για την έγκαιρη αναγνώριση και πρόληψη του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού.
• Στήριξη μαθητικής κοινότητας μέσω στοχευμένων μαθημάτων σε διαφορετικές ενότητες που υλοποιούνται σε ένα διάστημα δύο (2) μηνών.

Τι αφορούν τα μαθήματα που προσφέρονται στη μαθητική κοινότητα;

• Θεματικές: Ανάπτυξη ενσυναίσθησης, διαχείριση συναισθημάτων, αποδοχή της διαφορετικότητας.
• Στόχος: Ενίσχυση προκοινωνικών δεξιοτήτων σε μαθητές και μαθήτριες για ένα πιο υποστηρικτικό και συμπεριληπτικό σχολικό περιβάλλον.

Οι σχολικές μονάδες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα κατά τη σχολική χρονιά 2024-2025 είναι:

Η επιλογή των παραπάνω σχολικών μονάδων έγινε από το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας με βάση κριτήρια ευαλωτότητας του μαθητικού πληθυσμού στις περιοχές αυτές.

Ποιες δράσεις προσφέρονται στην κοινότητα; Βιωματικά εργαστήρια γονέων και κηδεμόνων σε συνεργασία με τα Πολύκεντρα Νεολαίας του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου. Στόχος η ευαισθητοποίηση και κατανόηση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού, η ενίσχυση της πρόληψης και η προσφορά στήριξης.

Ανατροφοδότηση σχετικά με τα βιωματικά εργαστήρια (Μάριος – Ιούνιος 2024): Οι γονείς ανέφεραν αυξημένη αυτοπεποίθηση στην αναγνώριση και αντιμετώπιση περιστατικών σχολικού εκφοβισμού.

Τα εργαστήρια θα ανακοινώνονται στην ιστοσελίδα του Οργανισμού Νεολαίας.

Με στόχο την ενίσχυση των δεξιοτήτων των γονέων και των κηδεμόνων, πέραν από τα βιωματικά εργαστήρια, το πρόγραμμα «Στεκόμαστε Μαζί» έχει αναπτύξει σειρά οδηγών προς ενημέρωση της ευρύτερης κοινότητας. Μέσα από τον Οδηγό Γονέων, οι γονείς μπορούν να βρουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, με στόχο την έγκαιρη αναγνώρισή του, καθώς και εισηγήσεις σχετικά με το πως να το διαχειριστούν αποτελεσματικά.

Κατεβάστε τον Οδηγό πατώντας ΕΔΩ.

• Ανθή Λούτσιου, Psy.D. Γενική Συντονίστρια και Υπεύθυνη της Επιστημονικής ομάδας, Πανεπιστήμιο Κύπρου.
• Χαρά Α. Δημητρίου, Ph.D. Συν-συντονίστρια έργου και Μέλος της Επιστημονικής Ομάδας Έργου, Πανεπιστήμιο Κύπρου, American University of Beirut Mediterraneo.
• Όλγα Σολομώντος-Κουντούρη, Ph.D. Μέλος της Επιστημονικής Ομάδας Έργου και Επιστημονική Υπεύθυνη ViSC, Θεολογική Σχολή της Εκκλησίας της Κύπρου.
• Ανδρέας Τσέντας, MSc. Ειδικός Επιστήμονας Υποστήριξης Έργου, Εγγεγραμμένος Σχολικός Ψυχολόγος.